Melkveehouder Sybrand kreeg het boeren met de paplepel ingegoten. 35 jaar geleden maakten Sybrand en zijn vader de overstap naar de biologische landbouw. Aan de hand van 11 vragen vertelt Sybrand waarom zij die keuze maakten. En hoe hij en zijn koeien onderdeel zijn van een systeem waarin alles draait om de juiste balans.
In deze longread
1. Waarom ben je biologisch gaan boeren?
2. Wat doet een bioboer anders?
3. Waar zie je dan aan dat biologisch boeren werkt?
4. En hoe werkt zo’n gezonde voedingsbodem door op je koeien?
5. Geven biologische koeien evenveel melk?
6. Helpt biologisch boeren bij het terugdringen van stikstof?
7. Hoe is jouw band met je koeien?
8. Waarom betalen we nog steeds meer voor biologisch eten?
9. Wat heeft 35 jaar biologisch boeren je geleerd?
10. Ben je als bioboer ook een blije boer?
11. Hoe komen we aan jullie producten en hoe komen mensen meer te weten over jullie bedrijf en manier van werken?
1. Waarom ben je biologisch gaan boeren?
Die beslissing namen we na een periode waarin we van een extensieve bedrijfsvoering naar een meer intensieve bedrijfsvoering gingen. We gingen volgens de moderne landbouwpraktijk boeren, dus met kunstmest, nieuw ingezaaid gras en een hogere productie. Het gras werd inderdaad groener dus dat leek in eerste instantie allemaal prachtig.
Maar we merkten al heel snel dat de opbrengst niet hoger werd. En we zagen dat de grond eenzijdiger werd. Bovendien merkten we dat de koeien minder weerstand hadden, waardoor ze bijvoorbeeld meer last kregen van uierontsteking. Het antwoord daarop was penicilline, die we in steeds grotere doses moesten toedienen. Dus 10 cc, 20 cc en op een gegeven moment was het advies ‘geef het hele potje maar’. En toen brak er iets bij ons, want als het zo snel achteruitgaat, dan gaat er iets flink mis.
In die tijd kwam biologische landbouw net een beetje op. Hier vlakbij in Wergea ging de melkfabriek biologische melk verwerken. ‘Daar doen we aan mee’ zeiden we, en toen zijn we van de een op de andere dag overgestapt. We hebben de kunstmest die we al hadden aangekocht, weer doorverkocht aan een andere boer. En we hebben tot de dag van vandaag geen spijt gekregen van die beslissing.
2. Wat doet een bioboer anders?
Dat heeft met heel veel facetten te maken. Zo gebruiken we geen kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen, genetisch gemodificeerde voedingsstoffen, hormonen en heel weinig of, zoals wijzelf, geen antibiotica. Maar een van de belangrijkste kenmerken is de beperktere bemoeienis van de boer. Een boer heeft de eigenschap om veel te willen sturen. Vaak vanuit de wil om alles onder controle te houden. Maar op een gegeven moment moet je de natuur z’n gang laten gaan. Niet onbeperkt, want je moet af en toe een beetje bijsturen. Maar wel dat je als boer sommige dingen even laat gebeuren. Als je daar de goede balans in vindt, ga je zien dat het systeem begint te werken.
“We zijn eigenlijk constant bezig om de bodem te voeden voor de toekomst.”
3. Waar zie je dan aan dat biologisch boeren werkt?
We kijken daarbij vooral naar de lange termijn. We zijn eigenlijk constant bezig om de bodem te voeden voor de toekomst. Langzamerhand zie je een lokale biodiversiteit ontstaan. Met alles wat daarbij hoort aan schimmels en bacteriën. Het bodemleven functioneert optimaal en kan voedingsstoffen vasthouden en loslaten wanneer dat nodig is. Het kan dus zijn dat je helemaal niets doet, geen bemesting of wat dan ook, en dat het gras toch gaat groeien. Daaraan kun je zien dat het een gezonde bodem is.
Je ziet het ook terug in gras- en plantensoorten, dat verbaast mij elk voorjaar weer. Dan is alles geel en paars en wit en blauw, prachtig! Toch wel een verschil met de gangbare weilanden. En je ziet ook dat het niet om 1 of 2 soorten gaat, maar meer dan honderd soorten die in je grasmat zitten. Dat is in de eerste plaats mooi, maar heeft ook een functie. Want die diversiteit voedt en versterkt het systeem. En daar profiteren bijvoorbeeld de bijen en de weidevogels weer van. En de koeien natuurlijk.
4. En hoe werkt zo’n gezonde voedingsbodem door op je koeien?
Ze eten al die verschillende grassoorten, klavers en kruiden. Dus dat heeft een functie. Wat wij eten heeft ook grote invloed op onze gezondheid. Ik kan wel zeggen dat wij zeer gezonde koeien hebben. En het valt ook veel mensen die er verstand van hebben op hoe vitaal ze erbij lopen. Ze kunnen heel veel aan, zijn sterk en zitten goed in het vlees.
En dat zie je ook wel eens anders. Als je puur op productie gaat boeren, kijk je vooral naar wat erin zo’n koe gaat en wat eruit komt. Dan kijk je echt naar kostenefficiëntie. Wat er nog extra in kan aan krachtvoer wat bijdraagt aan de opbrengst, benut je ten volste. Dan krijg je eigenlijk een geraamte aan koe, omdat alle energie naar de melk gaat. Er hoeft dan maar iets van tegenslag te komen en dan kan die koe dat niet aan.
5. Geven biologische koeien evenveel melk?
Biologische koeien geven veel minder melk, dat scheelt wel de helft, maar dat is ook bewust. Wij zitten tegen de 6000 liter melk per jaar per koe. En dat doen ze zonder extra input van eiwit-krachtvoer, dus al het eiwit dat ze binnen krijgen komt van eigen gras. Ik ben supertevreden met die opbrengst, maar als je met een andere blik kijkt, lijkt dat weinig. Niet biologische koeien geven wel 10.000 liter melk per jaar of meer, maar dan heb je als boer een heel ander doel.
6. Helpt biologisch boeren bij het terugdringen van stikstof?
We hebben als biologische boer striktere normen. En wij zitten zelfs nog aardig onder die grens. Volgens de Quick scan stikstofproblematiek en biologische veehouderij is de ammoniakemissie, die ontstaat als mest en urine van koeien zich vermengt, bij biologische melkveeboeren de helft lager. Tel je daar nitraat bij op, de stikstof die via de bodem in het grondwater gaat, dan kom je gemiddeld op 70% betere efficiëntie dan bij een gangbaar bedrijf. Dus dat scheelt nogal wat.
Een gangbare boer houdt gemiddeld meer koeien en gebruikt kunstmest om meer te kunnen produceren. Maar dat veroorzaakt dus ook meer stikstofverlies. Bij de biologische landbouw is die druk er vanaf, want je hebt veel minder koeien en dus minder mest per hectare en je gebruikt geen kunstmest. De bodem kan veel beter met dat kleine beetje stikstof omgaan. Een goede bodem bindt het stikstof uit de lucht en uit de mest van de koeien.
Stikstof is trouwens niet een op zichzelf staand probleem. We hebben het vaak over stikstof, of klimaat of biodiversiteit alsof het allemaal verschillende hokjes zijn. Terwijl het allemaal deel van het systeem is en elkaar beïnvloedt. Als je alles in aparte hokjes duwt, doe je dingen die in dat hokje schijnbaar goed lijken, maar voor het systeem als geheel juist niet werken.
Feitelijk zijn wij als biologische boeren de meerkampers, die opereren in dat systeem. En dat is wat elke biologische boer voelt: ‘Dit is een systeem en het werkt allemaal samen’. Dus we kijken veel meer naar het geheel, in plaats van alleen maar naar de probleemstelling.
7. Hoe is jouw band met je koeien?
Iedere melkveehouder heeft een band met zijn koeien. Maar waar het verschil in zit is dat je, doordat je niet naar de kunstmest en antibiotica grijpt, wordt getriggerd om op een andere manier naar je veestapel en de omgeving te kijken. Je merkt des te meer dat je een bent met die koppel (kudde), je bent eigenlijk de leider van die koppel. Zo werkt dat nou eenmaal met koeien, die hebben een rangorde en als boer sta je erboven. Ze zijn afhankelijk van je en hebben je nodig. En dat vraagt een ander zicht op je koeien en een andere manier van werken, eigenlijk meer een samenwerking.
Stress heeft bijvoorbeeld een grote invloed op koeien. Ze merken het en nemen het direct over. Ook als ik hier in huis ben en zij op het land staan. Ze voelen dat op afstand. Als vrij jonge boer was ik soms gestrest als een koe moest afkalven. Je wilt dat alles goed gaat en er een mooi gezond kalf uitkomt. Maar die koe voelt die druk ook. Op een gegeven moment ging het zo vaak mis dat ik het anders wilde doen. Ik moest leren op mijn koeien te vertrouwen.
Sinds ik ze meer loslaat, gaat het fantastisch. Die koeien kennen mijn agenda beter dan ik, dus in plaats van dat ik mijn agenda vrijhoud omdat er een koe gaat kalveren, wachten ze op mij als ze mijn hulp nodig hebben. Als een kalf niet goed ligt, dan weet die koe dat ze mij dan nodig heeft. Dat was voor mij zo’n eye opener. Het werkt zoveel mooier om samen te werken en die koeien zijn daardoor ook zoveel blijer. Dus die band met die koeien, ja die is een stuk hechter.
8. Waarom betalen we nog steeds meer voor biologisch eten?
Wij kopen zelf ook zoveel mogelijk biologisch. Als je merkt dat je een onderdeel bent van de oplossing, ga je veel bewuster met producten om en verspil je ook veel minder. En in verhouding ben je dan niet heel veel meer kwijt.
Maar biologisch is inderdaad iets duurder. Dat komt enerzijds omdat we een kleine speler zijn in een grote markt. Op grote schaal produceren is nou eenmaal goedkoper. Maar daarnaast moet je bedenken dat milieu- en gezondheidsschade nog geen onderdeel zijn van de kostprijs. Dat is best vreemd want we betalen er uiteindelijk wel voor met z’n allen. Eigenlijk is biologisch een realistische prijs en betalen we voor gangbare producten nu te weinig, maar door alle schade uiteindelijk des te meer.
“Als je de oorsprong kent van wat je eet en drinkt, smaakt het je sowieso beter.”
Als je de oorsprong kent van wat je eet en drinkt, smaakt het je sowieso beter. Weet je dat een koe buiten heeft gelopen op weidegrond met een enorme biodiversiteit en verschillende soorten grassen en kruiden, dan hecht je daar een bepaalde waarde aan. En dan heeft dat ook waarde voor die melk. Daarom vinden we het belangrijk dat mensen weer weten wat ze eten. Want dan weet je pas dat je veel meer koopt dan een pak melk. Je koopt daarmee ook een aandeel in biodiversiteit en bijen, een gezonde aarde en een blije koe, dat zit allemaal in dat pak melk.
9. Wat heeft 35 jaar biologisch boeren je geleerd?
We doen dit inderdaad al een tijd, dus we staan nu stevig in onze schoenen. We weten waar we mee bezig zijn en we weten wanneer we de teugels even moeten laten vieren en wanneer we ze even moeten aantrekken. Dus we weten nu hoe die balans te vinden is en hoe het systeem van ons, onze koeien en hun omgeving werkt. Dat heeft de tijd ons wel geleerd.
Maar daarmee ben je er nog niet. Want we hebben wel een mooi verhaal, maar niet iedereen zal je op je blauwe ogen geloven. Het moet wel allemaal onderbouwd worden. En dat is iets waar we vanuit de biologische landbouw heel druk mee bezig zijn nu. Hoe kunnen we wat wij ervaren, onderbouwen en monitoren in de maatschappij? Want als je met de bestaande normen en waarden naar onze bedrijfsvoering kijkt, dan word je nog steeds afgerekend op hoe efficiënt je bent en hoeveel je opbrengt op de korte termijn. Terwijl er in de praktijk dus van alles gebeurt wat positief en waardevol is, maar wat soms nog niet goed te verklaren is of nog niet op waarde geschat wordt.
10. Ben je als bioboer ook een blije boer?
Het is prachtig en dat vinden we elke dag weer. We zullen onszelf nooit op de borst kloppen. Je kunt alleen maar laten zien waar je mee bezig bent. Dan gaat het vanzelf opvallen. Helemaal als je het lang doet, want dan zien mensen dat het echt kan, ook op de lange termijn. En dat zien we ook om ons heen. Er zijn bijna geen biologische boeren die weer teruggaan naar hun oude bedrijfsvoering. Je merkt gewoon dat boeren die daadwerkelijk die stap zetten, erachter komen dat dit is waar ze naar op zoek waren. Dat voelt als een enorme opluchting.
En ook wij leren nog elke dag. Wij verwonderen ons ook nog elke dag en we passen elke dag nog dingen aan. Dat vind ik eigenlijk nog het mooiste. Want wat zit de natuur toch mooi in elkaar. En tegelijkertijd blijkt dat je de natuur heel goed kan integreren in een biologische bedrijfsvoering en dat het elkaar dan versterkt. Dat je daar als boer op een hele gezonde manier onderdeel van mag uitmaken, daar ben ik echt trots op.
11. Hoe komen we aan jullie producten en hoe komen mensen meer te weten over jullie bedrijf en manier van werken?
We geven graag rondleidingen als je meer wil weten over ons bedrijf en onze manier van werken. We verkopen ook verse melk en vlees van eigen koe. Kijk vooral op de website van onze boerderij voor meer informatie.
