Door de opkomst van de technologie en stijgende welvaart is ons leven de afgelopen eeuwen een stuk comfortabeler geworden. We ervaren meer vrijheid. Tegelijkertijd lijkt het erop dat daarmee de ‘zinloosheid’ van het leven meer op de voorgrond komt te staan. Tenminste, als we de toenemende cijfers van burn-outs en depressies mogen geloven. Zijn we zingeving kwijt? En zo ja, hoe vinden we het terug?

Betekenis en het brein

Voor onze hersenen is het belangrijk om een doel te hebben. Zoals ik in veel van mijn blogs omschrijf, leven we in een moderne tijd met een brein dat eigenlijk nog uit de prehistorie stamt. Dit perspectief kan je helpen je brein beter te begrijpen en richting te geven. In de tijd dat mensen nog in stammen leefden had iedereen een duidelijke taak binnen zijn of haar groep. Het voltooien van taken wordt door ons brein beloond met dopamine. Zoals ook in mijn blog over mentale uitputting is te lezen, is het in de moderne samenleving erg makkelijk geworden om op andere manieren je brein te belonen. Bijvoorbeeld door het gebruik van social media of eten van junkfood. 

Hoewel het brein wel dopamine aanmaakt bij moderne prikkels als social media, is dit niet aan een doel gekoppeld. Je rond niets af. Het scrollen zal sneller als zinloos worden ervaren, omdat je daarmee geen vooruitgang boekt in bepaalde doelen. 

Individu en groep

Een ander groot verschil is dat we niet meer continu in één grote groep leven, maar dat we in de moderne wereld veel meer op onszelf zijn aangewezen. We horen bij veel verschillende groepjes, die minder intensief contact met elkaar hebben dan dat vroeger de ‘stam’ dat had. Daarnaast is bij veel van het werk dat we tegenwoordig doen de bijdrage minder ‘duidelijk’ voor ons brein. Wanneer je praktisch bezig bent, zie je de vooruitgang in je doelen, maar bij een kantoorbaan is dat veel abstracter. 

Het gevolg van deze veranderingen is dat we meer op onszelf aangewezen zijn om geluk te vinden en minder op de doelen en regels van de groep. Zaken die vroeger bijna als vanzelf zingeving gaven, zijn dus flink vervaagd.

Zingeving in een wereld zonder kaders

Gelukkig is het zeker nog wel mogelijk om zingeving te vinden! Het vergt echter wel de nodige moeite, discipline en doorzettingsvermogen. Want je zult daarin vaak de neiging van je brein om voor de makkelijke weg te kiezen, moeten overwinnen om je zo op grotere en langere termijn doelen te kunnen richten. 

Het kan helpen om je te verbinden aan een groter doel. Dat kan van alles zijn. Misschien wil je een bijdrage leveren aan het klimaat, de leefbaarheid van je omgeving, cultuur of religie. Het kan helpen je ergens bij aan te sluiten, of zelf iets te organiseren.

In de zoektocht naar zingeving helpt het ook om de activiteiten die ‘doelloos dopamine’ aanmaken in je brein, te verminderen. Besteed je veel tijd aan het scrollen op social media, tv-kijken of op andere manieren die niet direct bijdragen aan een groter doel? Dan kun je overwegen een deel van deze tijd te vervangen met activiteiten die wel bijdragen aan jouw doelen, zoals creatieve of muzikale activiteiten. Probeer daarin niet te veeleisend naar jezelf te zijn; ontspanning is ook belangrijk! En je hoeft niet elke dag de hele dag zinvol bezig te zijn.

Een van de voordelen van religies is dat ze veel rituelen bevatten die kunnen bijdragen aan zingeving. Maar ook zonder religie kun je voor jezelf gewoontes ontwikkelen die jou betekenis kunnen geven. Het is maar net wat je fijn vindt; het bijhouden van een dagboek, meditatie of een vaste lunchwandeling. Ook vaste, terugkerende afspraken, hobby's en andere sociale activiteiten kunnen helpen. 

Tot slot: mensen blijven sociale dieren. Verbinding met anderen is voor de mens de grootste bron van zingeving. Als het je lukt in vriendschap en familie te investeren, zal je brein je dankbaar zijn! Heb je een beetje hulp nodig om zingeving weer terug te vinden in je leven? Doe dan mee aan onze uitdaging: Creëer je geluk. Veel van je geluk creëer je namelijk zelf!