Gezonder eten: (g)een strijd

In gesprek met Epke Zonderland en diëtist Judith van Gennip. Wie vroeger de strips gelezen heeft of de films nog herinnert, herkent hem uit duizenden. Rood haar, twee vlechten, zwarte strik, snor en in een blauw-wit gestreept broekpak: Obelix. Hij is onderdeel van een van de meest iconische duo’s ooit en staat bekend om het enorme rotsblok dat hij op z’n rug draagt. Maar figuurlijk is de last op zijn schouders misschien nog wel groter; als kind viel hij in een pan met toverdrank waardoor hij zoveel binnenkreeg, dat hij nu altijd wordt overgeslagen wanneer de drank wordt uitgedeeld in de strijd tegen de Romeinen. Omdat hij onoverwinnelijk is, maakt hij zich niet druk over deze veldslagen, zijn dieet daarentegen voelt als een 80-jarige oorlog, maar dan met zichzelf. Herkenbaar?

Liever luisteren dan lezen? Dit interview vind je ook als podcast op Juke of Spotify.

Wijs met je spijs 

Wanneer je moeilijk afvalt, aankomt of te ongezond eet kan het voelen alsof er, net als bij Obelix, een situatie is ontstaan die voor de rest van je leven vaststaat. Geen stress; dit hoeft niet zo te zijn. Gezonde gewoontes kun je stap voor stap aanleren. “Hierbij draait het vaak om gedragspatronen”, vertelt Judith van Gennip. Ze is diëtist, geeft webinars, schrijft blogs en bedenkt gezonde recepten. Samen met voormalig topsporter en arts in opleiding Epke Zonderland praatten we met haar over Wijs met je Spijs. Oftewel, wat is de invloed van eten op je gezondheid.

Het draait eigenlijk nooit om het eten

Uren in de keuken staan of lekker uit eten bij je favoriete restaurant; waar voor veel mensen eten draait om iets positiefs, richt Judith zich vooral op mensen die eten als een strijd ervaren. “Daar zijn verschillende oorzaken voor”, licht ze toe. “Men zit vaak vast in bepaalde patronen die niet goed zijn en lossen dat op met eten. Het gekke is; het draait eigenlijk nooit echt om eten, maar eerder om de strijd die daaronder ligt: een emotie niet willen ervaren of lastige gedachtes hebben bij een bepaalde situatie. Dingen die zich dan weer kunnen uiten in overeten of het gevoel dat je vastloopt; denken dat je ergens nooit meer uitkomt. Ik ben er tijdens mijn opleiding achter gekomen dat je heel veel voedingsadvies kan geven, maar het zinvoller is om eerst naar de onderliggende gedragspatronen te kijken, zodat je leert begrijpen waarom je de dingen doet die je doet.” 

Invloed van eten op gezondheid

Maar hoe ontstaan gezondheidsproblemen dan door voeding? “Ik zal proberen het heel simplistisch uit te leggen”, begint Judith. “Als mens bestaan wij ook uit eiwitten, koolhydraten en vetten, maar wel in combinatie met een hele hoop bouwstoffen. Het probleem dat we nu zien is dat er veel producten zijn die veel koolhydraten of vetten - dus energie - bevatten, maar veel minder bouwstoffen. Dat noemen we producten met lege energie. Dat betekent dat ze veel calorieën leveren, maar niet bijdragen aan wat wij als mens nodig hebben.

Het grappige is, ik heb jaren en jaren geleden toen ik de opleiding deed een boek gelezen van een Amerikaanse journalist. Wat hij schreef over onze voedingsmiddelenindustrie was toen best wel baanbrekend: ‘Als ik met mijn overoverovergrootmoeder de supermarkt inloop, dan zal zij een groot gedeelte van wat er ligt niet meer herkennen als eten.’ Dat vond ik een hele mooie uitspraak en hoewel dit onderwerp ondertussen al meer openligt, gebruik ik ‘m nog best vaak. Daarnaast leg ik vaak aan cliënten uit dat als er een eindeloze ingrediënten-lijst opstaat met woorden die je eigenlijk niet uit kan spreken, dan kun je je ook afvragen of het nog echt eten is.”

Luister naar je lichaam

Waar Epke tijdens zijn topsportcarrière een sportdiëtist had die hem begeleidde, was hij zelf ook al geïnteresseerd in de relatie tussen voeding en gezondheid: “Ik leerde aan de ene kant veel van de informatie die ik kreeg, maar daarnaast ook door te luisteren naar mijn lichaam. Vooral een goede basis is superbelangrijk. Dus; een duidelijk voedingspatroon met producten waarvan je weet waar het vandaan komt, koken zonder pakjes en genoeg groente en fruit, daarmee kom je al een heel eind. En voor het echte finetunen, voor mij als topsporter, moest ik daarbuiten ook gewoon dingen testen en kijken wat voor mijn lichaam werkte.” 

Hoe doen we het in Nederland?

Wanneer we de cijfers erbij pakken, blijken we het in Nederland niet zo goed te doen, legt Judith uit: “Feit is dat één miljoen mensen diabetes type 2 hebben, de helft van Nederland overgewicht heeft, veertien procent zelfs ernstig overgewicht en we nog steeds te weinig uit de Schijf van Vijf eten. In de laatste voedselconsumptiepeiling zagen we wel een paar lichte verbeteringen; zo eten we meer groenten en drinken we minder suikerrijke frisdrank. Dit wordt dan wel vervangen door lightproducten, we zijn dus niet meer water gaan drinken.”

Hoe moet het dan wel?

Voordat we ingaan op tips van Judith, wil ze eerst nog even iets kwijt over het woord ‘dieet’: “Dat vind ik echt verschrikkelijk”, lacht ze. “Kijk, vanuit het Engels betekent ‘diet’ gewoon voedingspatroon; je dagelijkse voedingsmiddelen binnenkrijgen. Alleen wij hebben dat in Nederland heel beladen gemaakt door het te verbinden aan afvallen en calorieën tellen. Ik vind het jammer, want het doet je denken aan iets tijdelijks; mensen denken daardoor al snel dat ze even een tijdje gezonder of anders moeten eten.”

“Het doet je inderdaad denken aan periode waarin je er volop op moet letten en dat het daarna klaar is, maar het moet je way of life zijn”, haakt Epke in. “En ik denk dat we eigenlijk best goed weten wat dan gezond is”, voegt Judith toe. “De grote valkuil is de enorme verleiding die we om ons heen zien. Probeer maar eens een trein te halen zonder een kroket in je mond, dat is bijna onmogelijk, toch? Ik bedoel; waar kom je wel niet langs? We leven een jachtig en stressvol bestaan waarin we minder stilstaan bij ons lijf en wat we echt nodig hebben. Tijd speelt hierin een grote rol, die moet je investeren; in hoe je kookt en hoe je eet.”

Voedingspatroon veranderen

“Als je beseft dat het niet zo zozeer alleen draait om wat je eet, maar voornamelijk om de situaties waarin het misgaat, dan kun je je voedingspatroon veranderen”, licht Judith toe. “Dus de volgende keer dat je weer te laat thuiskomt van werk en de kinderen jengelig zijn; wat doe je dan om te voorkomen dat die pizza in de oven belandt? En als ik er als voedingsdeskundige naar kijk? Zorg dan eerst dat je alle extra’s eruit haalt. We lopen allemaal langs die populaire koffiewinkel om een of andere ‘siroop-koffie’ te halen of we gunnen onszelf dat luxebroodje, omdat we vergeten zijn lunch te smeren. Dan zeg ik; ga maar gewoon lekker ouderwets weer met de broodtrommel naar het werk.”

“Voorbereiden, plannen en organiseren helpen ook echt”, vult Epke aan. “Een nieuwe maaltijd maken kost de eerste keer misschien wat tijd, maar als je iets een paar keer maakt dan wordt het een patroon. In kleine stapjes kun je handig worden, ook met koken. Dus leer jezelf hoe je weer lekkere gerechten maakt zonder dat het voorbewerkt is en zorg dat er een gezond prakje klaarstaat dat je alleen nog maar hoeft op te warmen.”

In de Samen Fitter podcast nemen we je mee in ons gedachtengoed. Waarom zijn we gestart en hoe kunnen we jou helpen om gezonder te gaan leven. Ben je benieuwd naar de andere podcast afleveringen? Luister er naar op Juke of Spotify.