Halloween is de uitgelezen kans om iemand eens goed te laten schrikken. Maar ook in het dagelijks leven komt het regelmatig voor dat we ons een hoedje schrikken. Wat gebeurt er eigenlijk als we schrikken, en is schrikken gezond? GZ psycholoog Louis komt met een aantal schokkende feitjes over het effect van schrikken op je brein.
De basisemoties en het brein
‘Schrikken’ wordt gerekend onder de basisemotie van angst. Hoewel we veel verschillende emoties kennen, wordt vaak gesteld dat we vier basisemoties hebben die veel voorkomen. Je kunt ze makkelijk herinneren door de vier ‘B’s’: Blij, Boos, Bang en Bedroefd.
Om emoties iets beter te begrijpen is het nuttig om naar de verdeling van de hersenen te kijken. Helemaal onderin onze hersenen, richting de nek, zit een gebied wat ook wel het ‘reptielenbrein’ wordt genoemd. We noemen dit gedeelte zo, omdat reptielen dit deel van het brein met ons delen. In dit deel van ons brein vinden vooral basale taken plaats, zoals onze ademhaling. Eigenlijk alle functies die reptielen ook hebben.
In het midden zit het emotionele brein, ook wel het ‘zoogdierenbrein’ genoemd. Uiteraard, omdat we dit deel ook terugzien bij zoogdieren. Dit deel van het brein is erg bepalend voor ons leven, omdat hier onze emoties ‘ontstaan’.
Tot slot hebben we het rationele brein, ook wel de neocortex genoemd. Dit zijn de kenmerkende kronkels die je van hersenen kent. Bij mensen zijn deze kronkels zeer uitgebreid, en het geeft ons het vermogen om allerlei zaken te bedenken en analyseren.
Het brein bij schrik
Het emotionele brein is de hele dag door, zonder dat je het doorhebt, een inschatting aan het maken van wat er gebeurt. Je zou je voor kunnen stellen dat er continu een soort klein bewakertje in een controlekamer in je hersenen zit, die bijhoudt wat er gebeurt. In die controlekamer ziet de bewaker wat jij ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt. Maar ook wat je denkt, wat je doet en waar je aandacht is. Deze kleine bewaker moet razendsnel de inschatting maken of er misschien gevaar dreigt. Lijkt er gevaar? Dan drukt deze bewaker razendsnel op een grote rode ‘ANGST’ knop. Wanneer iemand je bijvoorbeeld laat schrikken door hard vanachter jou ‘BOE’ te roepen, kan het zijn dat de bewaker direct in actie komt. Hij weet immers niet of dit een serieus gevaar is of niet. De bewaker neemt het zekere voor het onzekere.
Van je brein door naar je lichaam
Nadat er op de knop gedrukt is, gebeurt er van alles in je brein. Als eerste worden er twee kleine kernen in je hersenen geactiveerd, de amygdala. De actieve amygdala stuurt een signaal naar je hypothalamus, die vervolgens een hormoonfabriekje een stofje laat uitscheiden dat afgekort ACTH heet. De ACTH komt in je bloed, en je zenuwstelsel produceert als gevolg daarvan Adrenaline. De Adrenaline voel je binnen een fractie van een seconde al door je lijf heen jagen, het versnelt je hartslag en zet je helemaal op scherp. Klaar om te vechten of te vluchten. Er komt cortisol vrij om je spieren extra te activeren, klaar voor actie! Het kan zelfs zijn dat je tijdelijk minder goed hoort en een soort van tunnelvisie krijgt.
De directeur van je brein
Tot je ontdekt dat het je partner was die je liet schrikken…. Je voelt nog even de naweeën van de adrenaline die zojuist door je aderen gierde… Je prefrontale cortex, ook wel ‘directeur van je brein’ genoemd stopt de reactie. Samen met de hippocampus roepen ze de amygdala een halt toe. Langzaam komen de hersenstructuren weer tot rust en stopt de productie van de verschillende hormonen. Het ‘gevaar’ is geweken.
Is schrikken gezond?
Wanneer je langere tijd angstig bent blijft je brein te lang hangen in de reactie, waardoor de hormonen die in kleine hoeveelheden nuttig zijn zich juist tegen je keren. Lange periodes van intense angst zorgen er juist voor dat dat hormonen zoals cortisol de hersenen negatief beïnvloeden. Dit kan gebeuren bij bijvoorbeeld post-traumatische stress stoornis, waarbij iemand meerdere keren op een dag weer ‘schrikt’ en de angst van een naar moment in het verleden herbeleeft. In zo’n geval is het vinden van een traumatherapeut verstandig.
Gelukkig zijn de korte momenten van angst en schrik juist wel gezond voor ons. Korte momenten van schrik zorgen ervoor dat het lichaam even flink geactiveerd wordt, wat helemaal niet slecht is. De verschillende hormonen die vrijkomen hebben in zulke korte periodes vaak gunstige effecten, bijvoorbeeld in het tegengaan van celbeschadiging en zelfs het versterken van je immuunsysteem. Als je het beste voor hebt met je geliefden, laat je ze dus even flink schrikken binnenkort!
Wist je wel dat het mogelijk is om je brein te trainen? In de Samen Fitter app staan allerlei oefeningen en uitdagingen om een fit brein te ontwikkelen. Ga naar Ontdek in de app en zoek naar 'Blij in je brein'.